Unutmak özürdür

Sual: Unutmak nerelerde özür, nerelerde özür değildir?
CEVAP
Birkaç örnek verelim:
1- Namaz kılarken farzı unutmak özür olmaz, namazı yeniden kılmak gerekir.

2- Namazda sünneti unutmak özür olur; namaz tamam olur.

3- Namazda vacibi unutmak da özür olur; ama secde-i sehv ile tamamlanmış olur.

4- Namazda secde-i sehvi unutmak da özürdür. Unutulunca namaz tamam olur.

5- Unutunca namazın kazaya kalması günah olmaz.

6- Namazda unutarak bir önceki zammı sureyi okumak özürdür, mekruh olmaz.

7- Tertip sahibi namaz içindeyken, önceki vakti kılmadığını unutursa, namazdan sonra hatırlasa da, kıldığı namazı sahih olur; çünkü unutmak özürdür. Tekrar kılmak gerekmez.

8- Camiye cemaate gideceğini unutup soğan sarımsak yiyen, cemaate gelmez. Unutması özür olur.

8- Ramazanda unutup oruç tutmayınca, o orucu kaza etmek farz olur. Unutmakla oruçtan kurtulmuş olmaz.

9- Oruçluyken unutarak yiyip içmek özürdür, orucu bozmaz. Yanılmak, unutmak gibi değildir. Akşam oldu sanarak yiyip içenin orucu bozulmuş olur; fakat kefaret gerekmez, kaza gerekir. Bunun gibi, imsak vakti çıkmışken çıkmadı sanıp yiyip içenin orucu sahih olmaz. Yarın oruç tutacağım diye niyet edip de unutup tutmayan, oruç tutmuş sayılmaz.

10- Yeminde, unutup yapmayacağım dediği şeyi yaparsa yemini bozulmuş olur. Yemin kefareti vermesi gerekir.

11- Birine selam söyle dense, selam götürmeyi kabul edenin o selamı götürmesi farzdır, unutursa günah olmaz.

Sual: Bekara suresinin, (Rabbimiz, unutursak veya hataya düşersek bizi sorumlu tutma) mealindeki son âyetinde bildirilen unutmalar nelerdir? Unutup sonra hatırlasak, yine sorumluluk devam eder mi?
CEVAP
Bir hadis-i şerif meali de şöyledir:
(Allahü teâlâ, ümmetimin yanlışlıkla, unutarak veya mecburen [zaruretle] işlediği günahları affetmiştir.) [İbni Mace]

Unutmalar, hatalar farklıdır. Birkaç örnek verelim:
1- Oruçluyken unutup yiyip içmekle oruç bozulmuş olmaz. Hiç hatırlamazsa oruç sahihtir. Hatırlayınca bırakması gerekir. Bırakmayıp yemeye devam ederse orucu bozulmuş olur.

2- Abdestsiz namaz kılsa, abdestsiz olduğunu hatırlamasa namazı sahih olur. Abdestsiz olduğunu hatırlarsa, o zaman namazını iade etmesi gerekir. Unutmuştum demesi mazeret olmaz. Unutması günah olmaz; fakat hatırlayınca iade etmesi gerekir.

3- Guslederken, kuru yer kalmış olsa, kuru yer kaldığını bilmese guslü sahih olur.

4- Unutarak vaktin namazını kılamayıp kazaya kalsa, günah olmaz.

5- Vitir namazında kunut dualarını unutsa, namaz içinde hatırlayınca, secde-i sehv ile namazı tamam olur. Secde-i sehvi de unutursa yine unuttuğu için namazı tamamdır; ama bir farzı unutsa, mesela iftitah tekbirini unutsa sonra unuttuğunu kesin olarak anlasa, namazı yeniden kılması gerekir. Hatırlamazsa namazı sahih olur. Vesveseye itibar etmemelidir.

6- Elbisenin bir yerine necaset bulaşsa, bulaşan yeri unutsa, zannettiği yeri yıkasa, temizlendi kabul edilir.

7- Unutarak veya yanlışlıkla başka şey diye alkol içilse günah olmaz.