ARA
OSMANLI HİKAYELERİ
 Girit savaşları yirmi yıldan beri sürüp gidiyordu. Osmanlı devletinin duraklama devrin de, Venedik hakimiyetindeki bu adaya, anlamsız bir sefer düzenlenmiş ve çok pahalıya mal olmuştu. On binlerce Türk evladının hayatına mal olan bu savaşlar, Kandiye kalesinde düğüm lenip kalmıştı. Bu, gayet müstahkem ve denizde de yardım alabilen kaleyi düşürebilirsek, savaşlar fiilen sona erecek, bu suretle adanın fethi tamamlanmış olacaktı. Fakat Osmanlı orduları Avusturya savaşları ile meşgul oldukları için Girit’e yardım yapılamıyor, asker ve cephane gönderilemiyordu. Nihayet Avusturya savaşları sonuçlanmış, Veziriazam Köprülüzade Fazıl Ahmet Paşa seferden dönerken Edirne’de devrin padişahı IV. Mehmet tarafından bizzat törenle karşılandı ve:-Gel benim şanlı vezirim,Diye iltifatta bulundu. Artık can sıkıcı bir hal alan Girit işine nihayet vermek zamanı gelmiş, hatta geçiyordu. Bir gün padişah, veziriazam başta olmak üzere devletin bütün ileri gelen yüksek rütbeli memurlarını, şeyhülislamı ve kazaskeri toplantıya çağırdı. Girit adasının tamamen fethedilmiş olmasına rağmen Kandiye’nin hâlâ direndiğini, bu kalenin limanında üslenen düşman gemilerinin, tüccar ve özellikle de hacılara zarar verdiklerini, esir aldıklarını hatırlattı ve:-Kandiye kalesinin bir an önce fethi, murad-ı şahanemdir, dedi. Sonra Fazıl Ahmet Paşa’ya gerekli emri hemen orada verdi:-Sen ki veziriazamsın, seni Girit’e serdar tayin ettim. Göreyim seni şu Girit gailesini neticelendir!1666 yılı Mayıs ayının 15. gün Fazıl Ahmet Paşa Edirne’den yola çıktı ve Tesalya üzerinden Mora’ya geldi. İskefe kasabasında karargah kurarak hazırlıkları yaptı. Nihayet Mora’nın doğusundaki Benefşe limanından hareket eden donanma ile 3 Kasım günü Girit’in Hanya limanına vardı. Diğer taraftan Venedikliler de diplomatik teşebbüslere geçtiler. Elçileri aracılığı ile gerek padişaha, gerekse veziriazama başvurarak, Kandiye kalesi kendilerine bırakılacak olursa her türlü fedakarlığa katlanacaklarını, her yıl on binlerce altın vergi vereceklerini bildirdiler. Fakat bu teklifleri reddedildi. Bu arada Fazıl Ahmet Paşa, Kandiye kalesi etrafında bir inceleme yaptı. Esaslı tedbirler almadan bu kalenin alınmasının çok güç olacağını anladı. Kış yaklaşıyordu. Bu yüzden, bahar gelince kuşatmaya devam etmek üzere Hanya şehrine döndü. Kandiye kuşatmasının yarıda kaldığını sananlara da:-Merak etmeyin, baharda kıyamet kopacaktır! Diyordu.1667 yılı Mayıs ayı geldi. Fazıl Ahmet Paşa, Kandiye önlerine geldi. Kalenin etrafını ikinci defa dolaştı. Açılan lağımları gözden geçirdi. Hemen ertesi gün savaş meclisini topladı ve hücumun nereden ve nasıl yapılması konusundaki görüşlerini açıkladı. Neticede şehrin doğusunda birkaç topun desteğinde bir miktar süvari ve piyade birliklerinin bırakılması kararlaştırıldı. Esas taarruz batı cephesinde olacaktı. 25 Mayısta kuşatma şiddetlendirildi. Veziriazam:-Hemen bir netice alınması beklenemez. Fakat şehrin düşeceği muhakkaktır. Bundan şüpheniz olmasın, diyordu. 1667 yılı, önceki yıllara göre hayli başarılı geçti. Çok gedik açıldı. Düşmanın huruç hareketleri kanlı bir şekilde püskürtüldü. Kaleyi savunanlar, deniz yolu ile yardım almalarına rağmen büyük kayıplara uğradılar. Kış yaklaşıyordu. Bu sebeple, 18 Kasım 1667’de savaşa ara verildi ve bahara ertelendi. Veziriazam Fazıl Ahmet Paşa kumandanlara:-Yüreğinize bezginlik düşmesin, fetih mukarrerdir, diyordu.1668 yılında harekat bırakıldığı yerden tekrar başladı. Lağımların sayısı çoğaltıldı. Top ateşi bir kat daha şiddetlendirildi. Yeni gedikler açıldı. Düşmanın çıkış hareketleri önlendi. Buna cesaret eden birlikler yok edildi. Herkes:-Bu yıl Girit savaşlarının son yılı olacağa benziyor, diyordu.Bütün Hristiyan Avrupası, gözlerini Kandiye’ye çevirmişti. Kaleyi kurtarmak için daha ciddi teşebbüslere geçildi. Venedikliler, o sırada Tesalya’daki Yenişehir’e (Larissa) gelmiş bulunan padişahı kandırmayı düşündüler ve Mollini adındaki elçilerini oraya yolladılar. Sultan IV. Mehmet, elçi ile görüşme hakkında, Fazıl Ahmet Paşa’ya bir hatt-ı hümayun gönderdi:“Bismillahi teâlâ Yenişehir’e vasıl olmuşumdur. Venedik sefiri dahi Yenişehir’e yakın geldi, lakin daha gelip rikab-ı hümayunumuza yüz sürmemiştir. Benim lalam ne dersin? Sefir geldikte ne cevap verelim? Eğer kalenin fethine aklınız keserse, sefirden kaleyi isteriz. Eğer bir sene daha kale ile cenk olunacaksa, asker ve cephane, mühimmat ve alet yetiştirmeğe cümle memleketlerim aciz olmuştur. Şimdi bu hususta bir iki kimse ile söyleşip acele haberini gönderesin”Padişahın mektubu Kandiye ordugahına geldiği zaman kahraman vezir Fazıl Ahmet Paşa çok müteessir oldu:-Kandiye’den nasıl vazgeçeriz? Kaleyi çeviren her karış toprakta şehitlerin kanı var. Gaziler şehitlerin hakkını yiyemezler, diye hüngür hüngür ağlamaya başladı. Sonra bir ariza yazarak padişaha yolladı:“Benim şevketlû padişahımHenüz Venedik sefiri gelip rikab-ı hümayununuza yüz sürmemiş. Eğer gelen sefirde kaleye müteallik söz varsa ne güzel, yüz sürsün, ve illâ yine yerinde dursun, otursun. Eğer kalenin ahvali sual buyurulursa, iki tarafta üçer yüz zirâ’ mikdarı yıkılıp içeri girmeğe aramızda on kulaç kalmıştır. Bu kadar yüz kulaç yerden parmaklıkları, domuz damları, lağımları ve püskürmeleri zahmetini çektik. Şimdiki halde on kulaç gidilirse kale bizimdir. (Bir zira, 75,5 cm. ve bir kulaç 175cm.dir.) Benim şevketlû padişahımAskerin yorgunluğu sebebiyle biraz eğleniyoruz. Yoksa pek az zamanlık işimiz kaldı. Lakin buna zaman tayin etmek olmaz. Hak teâlâ cümlemizin canını alsın, tek bu kale kafirin elinde kalmasın diye Cenâb-ı Hakka niyazda olduğumuzdan iştibah buyurulmasın. Kale öyle bir hale varmıştır ki, saat besaat Hak teâlâdan fetih ümid ederiz. Benim efendim, sefirin akçesine veya münafıkların sözlerine imad buyurmayınız. En yakın kullarınızdan birsini buraya gönderiniz ki, Kandiye kalesi ne haldedir görsün ve size anlatsın. Sefire de merdane cevap verilsin.”Veziriazam, ayrıca padişahın yakınlarına, sadaret kaymakamına ve şeyhülislama da mektuplar yazarak, böyle müşkil bir zamanda kendisini yalnız bırakmamalarını ve padişah efendimizin barışa ola meylini önlemeye çalışmalarını rica etti. Mektuplardan biri şöyle bitiyordu:“Eğer padişah efendimizi Kandiye kalesinin muhakkak fethi için ikna etmez, bu hususta gayret göstermez iseniz, yarın huzuru Rabbül Aleminde şehitlerin elleri boğazınızda dır. Allah aşkına ve şehitler hörmetine efendimize hakikati arzediniz.”Kandiye savaşları bütün şiddeti ile devam ederken Venedik elçisi de bir kolayını bulmuş, padişah tarafından kabulünü sağlamıştı. Sultana cazip teklifler getirdi. Kandiye kalesinden el çekmek şartıyla her yıl büyü vergiler vermeğe hazır olduklarını, bundan başka Bosna’daki Kilis sancağını da verebileceklerini söylemişti. Henüz veziriazamdan cevap alamamış olan padişah, Kandiye ordugahına ikinci bir mektup göndererek, özetle:“Venedik elçisi rikab-ı hümayunuma yüz sürmekle, bu kadar akçe arzedip Kandiye kalesinden feragat edin diyor, rikabında vesair işte olanlara pişkeş veriyor, ne dersin? Kalenin fethini aklın keser mi? Eğer aklın kesiyorsa ne âlâ, ne güzel, ve illâ bize ona göre îlâm eyleyesin!”Fazıl Ahmet Paşa, bütün kumandanları, bu savaşta saç sakal ağartmış ihtiyar muharipleri otağında topladı. Hattı hümayunu onlara da okudu ve sonra sordu:-Padişahımızın barışa meyli olduğu anlaşılır. Bu kadar zahmet çektik, binlerce şehit verdik. Siz ne dersiniz?Vezirler, beylerbeyleri, ihtiyar kumandanlar birbirlerinin yüzlerine baktılar. İçlerinden biri:-Billah rızamız yoktur! Diye bağırdı.İki kardeşi ile bir oğlunu Kandiye kalesi dibinde şehit veren bir sancak beyi, veziriazamın huzurunda olduğunu unuttu, sesini çok yükselterek:-Allah’tan korkunuz, şehitlerin hakkına hürmet ediniz! Diye bağırdı.Veziriazam heyecan içinde titriyor, bu ulvi manzara karşısında ne söyleyeceğini bilemiyordu. Evet, şehitlerin hakkı ne olacaktı? Onlar bu kaleyi fetih için canlarını seve seve vermişlerdi. Resul ağanın sözleri heyecanı büsbütün arttırdı:-İsterse başımı alsınlar, Allah aşkı için, şehitler aşkı için, Kandiye’yi kafirler eline bırakamam.Fazıl Ahmet Paşa ertesi gün, arkadaşlarının da hislerine tercüman olarak padişaha bir mektup yazdı. Bütün kumandanlar ve ihtiyar muhariplerle görüşüp Kandiye’nin düşman elinde kalmasına razı olmadıklarını, yıllardır çekilen zahmetlerin, devletin ve milletin şerefinin boşuna gideceğini bildirdi. Ertesi gün kaleyi daha şiddetle zorlamaya başladılar. Kandiye’nin düşeceğini anlayan Venedikliler, bu sefer Fazıl Ahmet Paşa’ya göz kamaştırıcı teklifler getirdiler. Fakat paşa bütün bunları reddederek:-Biz buraya bezirganlığa gelmedik. Devletin paraya ihtiyacı yoktur. Kandiye’yi verirseniz ne hoş, ve illâ başka türlü olmaz, diyerek elçiyi gönderdi.Deniz yolu ile yardım alan ve bu sayede yıllarca dayanabilen Kandiye kalesi, acaba daha ne kadar direnebilecekti? Hristiyan Avrupa’nın bütün gözleri bu tarafa çevrilmişti. Akdeniz limanlarında yeni takviye kuvvetleri hazırlanıyordu. Buna karşılık ordumuzun da gayreti çok artmış, veziriazamın ısrarı üzerine Sultan IV. Mehmet de siyasetini değiştirmiş, her ne pahasına olursa olsun kalenin fethi için hatt-ı hümayunlar göndermeğe başlamıştı. Askeri ve kumandanları teşvik ediyor, “İnşaallah ümmet-i Muhammed zafer ve feth ile şad olur. Cenâb- Hak müyesser ederse, yakında ben dahi guzât-ı müslimin kullarımla beraber olacağım” diyordu. En son gelen hatt-ı hümayun ise şu satırlarla bitiyordu:“Göreyim seni, bu mübarek senede merdâne ve dilîrâne hareket eyleyesiz. Seni ve seninle olan müslüman gazileri Cenâb-ı Rabbül-Âlemîne emanet etmişimdir. İki seneden beri ettiğimiz cengin hepsi malum olmuştur. Dünya ve ahirette yüzümüz ak olsun. Bundan sonra da bu mübarek senede Allah’ın lûtfu ile Kandiye kalesini fethedesiz. Sizden, ziyade gayret beklerim.”Fazıl Ahmet Paşa bu mektubu otağında topladığı paşalara okudu.  Bundan sonra kaleye yapılan hücumlar daha da şiddetlendi. Bu arada Fransız donanmasına ait gemilerle, 15.000 kadar Fransız takviye kuvveti geldi. Fakat geldikleri gün 2.250 kayıp verdiler. Birkaç gün sonra 15 Fransız, 9 Ceneviz, 7 Malta, 4 Venedik olmak üzere 29 gemiden oluşan bir takviye kuvvet daha geldi. Fakat bunlar da bir şey yapamadılar. Aksine Türklerin gayreti daha da arttı. 20 Eylül 1669 günü, sabah erkenden bütün kumandanlar, başta Fazıl Ahmet Paşa olmak üzere kaleye karşı nihai hücuma geçtiler. Artık direnmenin bir fayda vermeyeceğini anlayan haçlı kuvvetleri kumandanı, öğleye doğru ateşkes istedi ve  teslim şartlarının görüşüleceğini bildirdi. Türk askeri nezaretinde, silahlarını bırakan kalabalık haçlı kuvvetleri kaleyi terkettiler. 26 Eylül sabahı Kandiye burçlarında Osmanlı barağı dalgalanıyordu. Fazıl Ahmet Paşa kumandanlara heyecanlı bir hitabede bulunarak:-Kandiye kalesi cenginde her biriniz malınızla canınızla cihad ettiniz. İki cihanda yüzünüz ak olsun. Padişahımızın ekmeği siz helal olsun. Yaptığınız hizmetleri şevketlû padişahımıza arz ve telhis ederim. Herbiriniz mertebelerinize göre mükafat görürsünüz.İşte, Girit adasının her karış toprağında şehitlerin hakları vardır.
Tüm İçerikler