NADR BİN ŞÜMEYL

İslâm âlimlerinden. Zooloji ve botanik ilminde meşhûr oldu. İsmi Nadr bin Şumeyl bin Hûşe et-Temîmî el-Mâzinî’dir. Hicrî üçüncü, mîlâdî dokuzuncu asırda yaşadı. Doğum târihi bilinmemektedir. 820 (H. 204) senesinde Merv şehrinde vefat etti. Aslen Basralıdır. Küçük yaşta ilim tahsiline başladı. Büyük âlim Halil bin Ahmed ve başkalarından okudu. Çeşitli ilim dallarında mütehassıs oldu. Fıkıh ve hadîs rivayetinde sika yâni güvenilir bir âlim idi. Tâbiîn devri âlimlerinden Hişâm bin Urve, İsmail bin Ebî Hâlid, Humeyd-i Tavil, Abdullah bin Avn ve Hişâm bin Hassân’dan hadîs öğrendi. Yahya bin Maîn, Ali bin Medînî ve başkaları kendisinden hadîs rivayetinde bulundular. Şâir olup, şiirleri meşhûrdur. Basra’dan Horasan’a gideceği zaman, içerisinde hadîs, nahiv, lügat, aruz ve siyer âlimlerinin de bulunduğu üç bin kişiyi bulan bir topluluk tarafından uğurlandı.

Harun Reşîd’in oğlu Halîfe Me’mûn; Nadr bin Şümeyl’i sever, meclisinde bulundurur, onun hikmetli sözlerini dinlerdi. Zamanının âlimleri tarafından medhedildi.

Ebû Hatim onun hakkında; “Nadr, sika ve sünnet-i seniyyeyi en iyi bilen idi.” Abdullah ibni Mübarek; “Halil bin Ahmed’in talebelerinin en üstünü idi.” Abbâs bin Mus’âb; “Hadîs ve arabî ilimlerde imâm idi. Sünnet-i seniyyeyi Horasan ve Merv’de ilk ihya edendir” demektedirler.

Nadr bin Şumeyl ilim hakkında; “Kişi yemeği, içmeği ve açlığı unutmadıkça ilmin tadını alamaz” buyurdu.

Nadr bin Şumeyl, din ilimleri yanında fen ilimlerinde de çalışmalar yapıp, incelemelerde bulundu. Bilhassa zooloji, botanik ve sistematiğe dâir yazdığı eserlerle meşhûr oldu. İslâm medeniyetine hizmet etti. Eserlerinden bâzıları şunlardır:

1-Kitâb-üs-sıfât: Beş kısımdır: Birinci kısım, insanla çekirgenin yaratılışından ve kadınların sıfatlarından bahseder. İkinci kısım; büyük çadır ve evlerle, dağların, vadilerin ve eşyanın sıfatlarından (özelliklerinden) bahseder. Üçüncü kısımda, ehemmiyetinden dolayı deveden bahseder. Dördüncü kısımda, koyun, kuş, güneş, ay, gece, gündüz ile kuyular ve havuzları anlatır. Beşinci kısım, ekin, üzüm, bakla isimleri, ağaçlar, rüzgârlar bulut ve yağmurlardan bahseder. 2-Kitâb-ül-envâ’, 3-El-Meânî, 4-Garâib-ül-hadîs, 5-El-Mesâdır, 6-El-Medhal âlâ kitâb-il-ayn, 7-El-Hamîm, 8-Eş-Şems vel-Kamer.